(ਭਾਗ ਅਠvW)
ਜਨਮ ਮਰਣੁ ਨਿਵਾਰੀਐ ਦੁਖੁ ਨ ਜਮ ਪੁਰਿ ਹੋਇ ॥
ਸ਼ਬਦ , ਤਿਆਗਿ ਸਗਲ ਸਿਆਨਪਾ ਭਜੁ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਨਿਰੰਕਾਰੁ ॥
ਏਕ ਸਾਚੇ ਨਾਮ ਬਾਝਹੁ ਸਗਲ ਦੀਸੈ ਛਾਰੁ ॥ 1 ॥
ਸੋ ਪ੍ਰਭੁ ਜਾਣੀਐ ਸਦ ਸੰਗਿ ॥
ਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦੀ ਬੂਝੀਐ ਏਕ ਹਰਿ ਕੈ ਰੰਗਿ ॥ 1 ॥ ਰਹਾਉ ॥
ਸਰਣਿ ਸਮਰਥ ਏਕ ਕੇਰੀ ਦੂਜਾ ਨਾਹੀ ਠਾਉ ॥
ਮਹਾ ਭਉਜਲੁ ਲੰਘੀਐ ਸਦਾ ਹਰਿ ਗੁਣ ਗਾਉ ॥ 2 ॥
ਜਨਮ ਮਰਣੁ ਨਿਵਾਰੀਐ ਦੁਖੁ ਨ ਜਮ ਪੁਰਿ ਹੋਇ ॥
ਨਾਮੁ ਨਿਧਾਨੁ ਸੋਈ ਪਾਏ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰੇ ਪ੍ਰਭੁ ਸੋਇ ॥ 3 ॥
ਏਕ ਟੇਕ ਆਧਾਰ ਏਕੋ ਏਕ ਕਾ ਮਨਿ ਜੋਰੁ ॥
ਨਾਨਕ ਜਪੀਐ ਮਿਲਿ ਸਾਧਸੰਗਤਿ ਹਰਿ ਬਿਨੁ ਅਵਰੁ ਨ ਹੋਰੁ ॥ 4 ॥ (405)
ਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦੀ ਬੂਝੀਐ ਏਕ ਹਰਿ ਕੈ ਰੰਗਿ ॥ 1 ॥ ਰਹਾਉ ॥
ਹੇ ਭਾਈ , ਜੇ ਤੂੰ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈਂ ਕਿ ਤੇਰਾ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਆਉਣਾ ਸਫਲ ਹੋ ਜਾਵੇ , ਤੇਰੀ ਜੀਵਨ-ਖੇਡ ਸਫਲਤਾ ਸਹਿਤ ਸੰਪੂਰਨ ਹੋ ਜਾਵੇ , ਤੂੰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਮਿਲ ਕੇ , ਜਨਮ-ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਜਾਵੇਂ , ਤਾਂ ਤੈਨੂੰ ਇਹ ਗੱਲ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਣੀ ਪਵੇਗੀ ਕਿ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤੇਰੇ ਅੰਗ-ਸੰਗ ਹੈ , ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਹੈ । ਤਾਂ ਜੋ ਤੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਚੇਂ , ਜਿਸ ਦੇ ਕਰਨ ਨਾਲ , ਪਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲੋਂ ਤੇਰੀ ਦੂਰੀ ਵਧਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੋਵੇ । ਪਰ ਇਹ ਸਮਝ ਵੀ ਤਦ ਹੀ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ , ਜੇ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਸਦਕਾ , ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਆਸਰੇ , ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਪਿਆਰ ਰੰਗ ਵਿਚ ਰੰਗੇ ਜਾਈਏ । ਉਸ ਦੇ ਪਿਆਰ ਵਿਚ ਹੀ ਟਿਕੇ ਰਹੀਏ ।
ਏਕ ਸਾਚੇ ਨਾਮ ਬਾਝਹੁ ਸਗਲ ਦੀਸੈ ਛਾਰੁ ॥ 1 ॥
ਜੇ ਤੂੰ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈਂ ਕਿ ਤੈਨੂੰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਵਲੋਂ ਮਿਲਿਆ ਮਨੁੱਖਾ ਸਰੀਰ , ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਬਾਜ਼ੀ ਜਿੱਤ ਕੇ ਜਾਏ , ਤਾਂ ਆਪਣੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਚੁਸਤੀਆਂ-ਚਤਰਾਈਆਂ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਕੇ , ਇਕ ਅਬੋਧ ਬਾਲਕ ਵਾਙ , ਉਸ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਭਗਤੀ ਕਰ , ਜਿਸ ਦਾ ਕੋਈ ਆਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਕਿੰਨਾ ਸਪੱਸ਼ਟ ਆਦੇਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਦਿਸਦੇ ਸਾਰੇ ਆਕਾਰ , ਜੋ ਭਾਵੇਂ ਬੀਤੇ ਸਮੇ ਵਿਚ ਹੋਏ ਹਨ , ਜਾਂ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇ ਵਿਚ ਵਿਚਰ ਰਹੇ ਹਨ , ਜਾਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇ ਵਿਚ ਹੋਣਗੇ , ਉਹ ਤੇਰਾ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਸਵਾਰ ਸਕਦੇ , ਉਹ ਤਾਂ ਆਪ ਹੀ ਕਾਲ ਦੇ , ਸਮੇ ਦੇ ਖਾਜੇ ਹਨ , ਉਹ ਤੈਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਕਾਲ ਦੀ ਮਾਰ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਲੈਣਗੇ ?
ਇਕ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਹੀ ਅਜਿਹੀ ਹਸਤੀ ਹੈ , ਜਿਸ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆਂ , ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਕ-ਮਿਕ ਹੋਇਆਂ , ਬੰਦਾ ਕਦੀ ਵੀ ਕਾਲ ਦੀ ਗ੍ਰਾਹੀ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕਦਾ ।
ਏਥੇ ਇਹ ਵੀ ਸਮਝਣ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਕਾਲ ਦੇ ਪਰਭਾਵ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦਾ ਇਕੋ-ਇਕ ਢੰਗ ਹੈ , ਅਤੇ ਉਹ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜੀਵ ਜਨਮ ਹੀ ਨਾ ਲਵੇ , ਕਿਉਂਕਿ ਜੋ ਜਨਮ ਲਵੇਗਾ , ਉਹ ਤਾਂ ਸਮੇ ਦੇ ਨਾਲ ਜਵਾਨ ਵੀ ਹੋਵੇਗਾ , ਬੁੱਢਾ ਵੀ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਕਾਲ ਵੱਸ ਵੀ ਹੋਵੇਗਾ । ਜਨਮ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦਾ ਇਕੋ-ਇਕ ਸਾਧਨ ਹੈ , ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਭਗਤੀ ਕਰ ਕੇ , ਉਸ ਦੇ ਹੁਕਮ ਵਿਚ ਰਾਜ਼ੀ ਰਹਿ ਕੇ ਚੱਲਣ ਆਸਰੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਏਵੇਂ ਇਕ-ਮਿਕ ਹੋ ਜਾਵੇ ਜਿਵੇਂ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਰਲ ਕੇ ਪਾਣੀ ਦੁਬਾਰਾ ਵੱਖ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਤੂੰ ਰੱਬ ਦਾ ਰੂਪ ਹੋ ਕੇ , ਜਨਮ-ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈਂ । ਉਸ ਦੇ ਹੁਕਮ ਵਿਚ ਖੁਸ਼ੀ ਪੂਰਵਕ ਚੱਲਣ ਤੋਂ ਬਗੈਰ , ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦੇ ਹੋਰ ਸਾਰੇ ਸਾਧਨ , ਧੂੜ ਸਮਾਨ , ਵਿਅਰਥ ਹਨ ।
ਮਹਾ ਭਉਜਲੁ ਲੰਘੀਐ ਸਦਾ ਹਰਿ ਗੁਣ ਗਾਉ ॥ 2 ॥
ਹੇ ਭਾਈ ਸੰਸਾਰ ਸਮੁੰਦਰ ਤੋਂ ਪਾਰ ਲੰਘਾਅ ਸਕਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ , ਸਿਰਫ ਇਕ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਆਸਰਾ ਹੀ ਹੈ , ਉਸ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਹੋਰ ਕੋਈ ਸਹਾਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ , ਇਸ ਲਈ ਤੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਉਂਦਾ ਰਹੁ , ਤਾਂ ਹੀ ਇਸ ਦੁਤਰ , ਔਖੇ ਤਰੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸੰਸਾਰ ਸਮੁੰਦਰ ਤੋਂ ਪਾਰ ਲੰਂਘਿਆ ਜਾ ਸਕੇਗਾ ।
(ਏਥੇ ਇਹ ਵੀ ਵਿਚਾਰਨਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ , ਗੁਣ ਗਾਉਣਾ ਕੀ ਚੀਜ਼ ਹੈ ? ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਜਾਣੇ ਬਗੈਰ ਬੰਦਾ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਕਰਮ-ਕਾਂਡਾਂ ਵਿਚ ਫਸਿਆ ਵਿਅਰਥ ਕੰਮ ਹੀ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ , ਰੱਟੇ ਹੀ ਲਾਉਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਇਹੀ ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਹੈ । ਆਪ ਅਗਿਆਨੀ , ਪੁਜਾਰੀ ਲਾਣਾ ਕਦੀ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਨਹੀਂ ਸਮਝਾਉਂਦਾ ਕਿ ਨਾਮ ਕੀ ਹੈ ? ਜਪ ਕੀ ਹੈ ? ਸਿਮਰਨ ਕੀ ਹੈ ? ਕੀਰਤਨ ਕੀ ਹੈ ? ਗੁਣ ਕੀ ਹਨ ? ਉਹ ਗਾਉਣੇ ਕਿਵੇਂ ਹਨ ? ਆਦਿ ਆਦਿ । ਪੁਜਾਰੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਕਰਮ-ਕਾਂਡਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਦੇ ਹਨ , ਜੇ ਕੋਈ ਜਗਿਆਸਾ ਵੱਸ , ਕੁਝ ਪੁੱਛ ਲਵੇ ਤਾਂ ਬੜੇ ਤਪਾਕ ਨਾਲ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਹਾਂ ਪੁਰਖਾਂ ਨੂੰ ਸਵਾਲ ਨਹੀਂ ਪੁਛੀਦੇ , ਇਸ ਨਾਲ ਉਨਾਂ ਦੀ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲੋਂ ਲਿਵ ਟੁੱਟਦੀ ਹੈ ।
( ਪਰ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਜੀ ਤਾਂ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦੇ ਰਹੇ , ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲਿਵ ਤਾਂ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਟੁੱਟੀ । ਅਜਿਹੇ ਪਖੰਡੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ )
ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਉਣੇ ਜਾਂ ਸੁਣਨੇ ਤਦ ਹੀ ਸਾਰਥਿਕ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ , ਜੇ ੳਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰ ਕੇ , ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਕੇ , ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਢਾਲਣ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ , ਵਰਨਾ ਸਭ ਵਿਅਰਥ ਹੈ । ਅਤੇ ਇਹ ਕੰਮ ਮਨ ਦਾ ਹੈ , ਜੀਭ ਦਾ ਨਹੀਂ , ਮੂੰਹ ਨਾਲ ਉਚਾਰਿਆ ਜਾਂ ਕੰਨਾਂ ਨਾਲ ਸੁਣਿਆ , ਤਦ ਹੀ ਸਫਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮਨ ਵੀ ਭਲੀ-ਭਾਂਤ ਮੰਨ ਲਵੇ ।
ਨਾਮੁ ਨਿਧਾਨੁ ਸੋਈ ਪਾਏ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰੇ ਪ੍ਰਭੁ ਸੋਇ ॥ 3 ॥
ਜੇ ਇਹ ਜਾਣ ਲਈਏ ਕਿ ਪਰਮਾਤਮਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਅੰਗ-ਸੰਗ ਹੈ ਤਾਂ , ਜਨਮ ਮਰਨ ਦਾ ਗੇੜ ਮੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਮਾਂ ਦੀ ਪੁਰੀ ਵਿਚ , ਆਵਾ-ਗਵਣ ਵਿਚ ਨਿਵਾਸ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ , ਕੋਈ ਦੁੱਖ ਨੇੜੇ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ । ਪਰ ਇਹ ਨਾਮ ਦਾ ਖਜ਼ਾਨਾ , ਕਰਤਾਰ ਦੇ ਹੁਕਮ ਵਿਚ ਚੱਲਣ ਦੀ ਤੌਫੀਕ , ਉਸ ਨੂੰ ਹੀ ਪਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ , ਜਿਸ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਕਿਰਪਾ ਕਰ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪ ਹੀ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਇਕ-ਮਿਕ ਕਰ ਲਵੇ । ਸਿੱਖੀ ਦੂਸਰੇ ਧਰਮਾਂ ਵਾਙ ਕੋਈ ਲਾਰਾ ਨਹੀਂ ਲਾਉਂਦੀ ਕਿ ਇਹ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਇਹ ਫੱਲ ਮਿਲੇਗਾ ।
( ਸਿੱਖੀ ਵਿਚ ਇਹ ਪਰਚਾਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਕਾਂ-ਘਿਆਰੀਆਂ ( ਕਿ ਇਹ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਇਹ ਫੱਲ ਮਿਲੇਗਾ , ਏਨੀ ਵਾਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਇਹ ਫੱਲ ਮਿਲੇਗਾ , ਇਸ ਪਾਸੇ ਮੂੰਹ ਕਰ ਕੇ ਕਰਨ ਨਾਲ ਇਹ ਫੱਲ ਮਿਲੇਗਾ , ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਖੜੇ ਹੋ ਕੇ ਕਰਨ ਨਾਲ ਇਹ ਫੱਲ ਮਿਲੇਗਾ ਆਦਿ ) ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦ ਵਿਚ ਹੀ ਹਨ , ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ , ਇਸ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ । )
ਸਿੱਖੀ ਤਾਂ ਪੈਰ-ਪੈਰ ਤੇ ਇਹੀ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਨਾਲ ਨਿਸ਼ਕਾਮ ਪਿਆਰ ਪਾਉ , ਤਾਂ ਜੋ ਪ੍ਰਭੂ ਦਿਆਲ ਹੋ ਕੇ , ਤੁਹਾਡੇ ਤੇ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ , ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਇਕ-ਮਿਕ ਕਰ ਕੇ ਜਨਮ-ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰ ਦੇਵੇ , ਜੋ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦਾ ਮਨੋਰਥ ਹੈ ।
ਨਾਨਕ ਜਪੀਐ ਮਿਲਿ ਸਾਧਸੰਗਤਿ ਹਰਿ ਬਿਨੁ ਅਵਰੁ ਨ ਹੋਰੁ ॥ 4 ॥ (405)
ਹੇ ਭਾਈ , ਇਕ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਹੀ ਤੱਕਿਆ ਆਸਰਾ , ਇਕ ਪਰਭੂ ਤੇ ਰੱਖੀ ਟੇਕ , ਮਨ ਵਿਚ ਇਕ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦੇ ਤਾਣ ਤੇ ਹੀ ਭਰੋਸਾ ਹੋਣਾ , ਉਸ ਇਕ ਨੂੰ ਹੀ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਦਾ ਆਧਾਰ ਮੰਨਣਾ , ਜਮ-ਪੁਰੀ , ਜਨਮ-ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ ਤੋਂ ਬਚਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਹੇ ਨਾਨਕ , ਸਾਧ ਸੰਗਤ ਵਿਚ ਜੁੜ ਕੇ , ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਨਾਮ ਹੀ ਸਿਮਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
( ਨਾਮ ਕਿਵੇਂ ਸਿਮਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ? ਇਹ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਪੰਨਾ ਨੰਬਰ 1079 ਤੇ ਬੜੇ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਸਮਝਾਇਆ ਹੈ , ਜਿਸ ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅੱਗ , ਪਾਣੀ , ਹਵਾ , ਚੰਦ , ਸੂਰਜ , ਤਾਰੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ , ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ , ਬਿਨਾ ਚਿਮਟੇ ਉਲਾਰੇ , ਬਿਨਾ ਢੋਲਕੀਆਂ ਕੁਟਿਆਂ , ਬਿਨਾ ਹਾਰਮੋਨੀਅਮ ਅਤੇ ਤਬਲੇ ਦੀਆਂ ਸੁਰਾਂ ਕੱਢਿਆਂ , ਬਿਨਾ ਲਾਊਡ ਸਪੀਕਰਾਂ ਦਾ ਰੌਲ਼ਾ ਪਾਇਆਂ , ਬਿਨਾ ਹਨੇਰੇ ਦੇ , ਝੁੰਬਲ ਮਾਟੇ ਮਾਰੇ ਬਗੈਰ ਹੀ , ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦੀਆਂ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਉਚਾਰਨਾਂ ਦਾ ਪਾਖੰਡ ਕੀਤਿਆਂ ਬਗੈਰ ਹੀ ਸਿਮਰ ਰਹੇ ਹਨ ? )
ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਤੋਂ ਬਗੈਰ , ਹੋਰ ਕੋਈ ਏਨਾ ਸਮਰੱਥ ਨਹੀਂ ਹੈ , ਜੋ ਜਮ ਦੀ ਪੁਰੀ ਤੋਂ , ਆਵਾ-ਗਵਣ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਸਕੇ ।
3-1-2015