ਮਨੁੱਖੀ ਏਕੇ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ
ਗੁਰਬਾਣੀ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਤੇ ਨਿਸ਼ਚਾ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ, ਕਈਂ ਵਾਰ, ਆਪਸੀ ਦਵੈਸ਼ ਜਾਂ ਅਸੁਖ਼ਾਵੀ ਭਿੰਨਤਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਵੇਲੇ ਉਹ ਉਪਦੇਸ਼ ਨਹਿਤ ਅਰਥਾਂ ਬਾਰੇ ਵੱਖਰੀ-ਵੱਖਰੀ ਰਾਏ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਜੇ ਕਰ ਇਹ ਹਾਲ ਇੱਕੋ ਗੁਰੂ ਤੇ ਨਿਸ਼ਚਾ ਰੱਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਹੈ ਤਾਂ  ਸੰਸਾਰ ਤੇ ਰਹਿੰਦੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿਚਲੀ ਵਿਚਾਰਕ ਭਿੰਨਤਾ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਵਿਚਾਰਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਉੱਚਾਰਦੇ ਹਨ:-
ਤਿਸੁ ਵਿਚਿ ਧਰਤੀ ਥਾਪਿ ਰਖੀ ਧਰਮ ਸਾਲ॥
ਤਿਸੁ ਵਿਚਿ ਜੀਅ ਜੁਗਤਿ ਕੇ ਰੰਗ॥(ਜਪੁ)
ਭਾਵ ; ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਬ੍ਰਹਮੰਡੀ ਪਰਿਸਥਿਤਿਆਂ ਅੰਦਰ ਧਰਤੀ ਰੂਪ ਧਰਮਸਾਲ ਨੂੰ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜੀਵਾਂ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਤਦਬੀਰ ਦੇ ਕਈਂ ਰੰਗ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਅਨੇਕ-ਅਨੰਤ ਹਨ। ਸਪਸ਼ਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੀਵ ਅਤੇ ਜੀਵ ਜੀਵਨ ਦੀ ਭਿੰਨਤਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਹੁਕਮ ਅੰਦਰ ਹੀ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਦਰਸਾਏ ਧਰਮ ਦਾ ਟੀਚਾ ਸਰਬਤ ਦੇ ਭਲੇ ਦਾ ਵੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਏਕੇ ਵਰਗੀ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਸੁਨਿਸ਼ਚਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮਨੁੱਖੀ ਏਕੇ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਇਸ ਲਈ ਗਣਿਤ ਦੇ ੧੦ ਅੰਕ ਨੂੰ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ, ਕੀ ਇਕ ਹੋਣ ਦਾ ਅਰਥ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ੧੦ ਵਿਚੋਂ ੯ ਸਮਾਪਤ ਹੋ ਕੇ ਇਕ ਵਿਚ ਰਲ ਜਾਣ ?  
ਕੁੱਝ ਮਤ ਤਾਂ ਇਸੇ ਵਿਚਾਰ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਹਨ ਕਿ ਬਾਕੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਤ ਵਿਚ ਰਲਾ ਕੇ ਹੀ ਏਕਾ ਸਥਾਪਤ ਜਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਐਸਾ ਵਿਚਾਰ ਧਰਮ ਦੇ ਉੱਪਰ ਏਕਾਧਿਕਾਰ (Monoply) ਦੇ ਦਾਵੇ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਜਿਹਾ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਭਾਵ; ਕੇਵਲ ਅਸੀਂ ਹੀ ਠੀਕ ਹਾਂ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਹੀ ਗਲਤ ਹਨ, ਅਤੇ ਗਲਤ ਤਾਂ ਹੀ ਠੀਕ ਮੰਨੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜੇ ਕਰ ਉਹ ਸਾਡੀ ਮੰਨ ਲੇਣ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਜਹਨੁੰਮ ਜਾਂ ਨਰਕ!
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਧਰਮਸਾਲ ਦੀ ਭਿੰਨਤਾ ਨੂੰ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਇਸ ਭਿੰਨਤਾ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਚੇਸ਼ਟਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਬਲਕਿ ਸਰਵ ਵਿਆਪਕ ਭਿੰਨਤਾ ਨੂੰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਮਾਰਗ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਉੱਚਾਰਤ ਉਪਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਉਸਤਤ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰਕ ਮਤਾਂ ਦੇ ਮਤਾਂਤਰਾਂ ਬਾਰੇ ਹਨ। ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਰੇ ਮਤਾਂਤਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਦੋਸ਼ ਪੁਰਣ (unsuitable) ਅੰਤਰਾਂ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਕੇ ਲਾਹੇ ਵੰਧ ਅੰਤਰਾਂ ਨਾਲ ਚਲਿਆ ਜਾਏ ਤਾਂ ਕਿ ਭਿੰਨਤਾ ਅੰਦਰ ਸਰਬਤ ਦੇ ਭਲੇ ਦਾ ਗੀਤ ਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ।
ਜੇ ਗੁਣ ਹੋਵਨਿ ਸਾਜਨਾ ਮਿਲਿ ਸਾਝ ਕਰੀਜੈ (੭੬੫)
 ਸਾਝ ਕਰੀਜੈ ਗੁਣਹ ਕੇਰੀ ਛੋਡਿ ਅਵਗੁਣ ਚਲੀਐ (੭੬੬)
ਇਹ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਵਲੋਂ ਉੱਚਾਰੇ ਵਿੱਲਖਣ ਬ੍ਰਹਮ ਵਿਚਾਰ ਹਨ।ਉਹ ਭਿੰਨਤਾ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਉਸ ਵਿਚ ਇਕ ਲਾਹੇ ਵੰਧ 'ਤਾਲ-ਮੇਲ' ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਮਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਤਾਲ ਮੇਲ ਭਾਵ ਵੱਖਰੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਦਾ ਆਪਸ ਵਿਚ ਇਕ ਸੁਰ ਹੋ ਜਾਣਾ।ਜਿਸ ਵੇਲੇ ਦੋ ਸਾਜਾਂ ਦਾ ਤਾਲ ਆਪਸ ਵਿਚ ਮੇਲ ਖਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਆਨੰਦਮਈ ਏਕੇ ਵਿਚ ਦੋਵੇਂ ਸਾਜ਼, ਆਪਣੀ –ਆਪਣੀ ਥਾਂ ਮੌਜੂਦ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ, ਇਕ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਵੇਲੇ ਐਸਾ ਏਕਾ ਵਾਪਰਦਾ